Τι είναι η υπνική άπνοια (άπνοια ύπνου);

Η υπνική άπνοια ή άπνοια ύπνου αποτελεί μια από τις συχνότερες και σοβαρότερες διαταραχές ύπνου. Κατά τη διαταραχή αυτή, ουσιαστικά η αναπνοή του ασθενή σταματά κατά τη διάρκεια του ύπνου ανά τακτά χρονικά διαστήματα, μικρής όμως διάρκειας. Επεισόδια άπνοιας μπορεί να εμφανιστούν στον ύπνο ενός ενήλικα (στην πλειονότητα των περιπτώσεων αφορά τους άνδρες) ή ενός παιδιού.

Συνήθως, τα επεισόδια αυτά δε γίνονται αντιληπτά από τον ίδιο τον ασθενή, εκτός εάν πρόκειται για επεισόδια αρκετά μεγάλης διάρκειας που οδηγούν σε αφυπνίσεις. Έτσι λοιπόν σε πολλές περιπτώσεις είναι ο/η σύντροφος ή οι γονείς (όταν πρόκειται για παιδιά) που παρατηρούν τις διακοπές αυτές στην αναπνοή και οδηγούν τους ασθενείς στον εξειδικευμένο  ΩΡΛ ιατρό για την αναζήτηση λύσης.

Η υπνική άπνοια μπορεί να είναι από ήπια έως και πολύ σοβαρή οπότε και μπορεί με τη σειρά της να επιφέρει επιπτώσεις στην υγεία των ασθενών που την εμφανίζουν. Για τον λόγο αυτό, δεν πρέπει να αφήνεται χωρίς διερεύνηση και , όταν απαιτείται,  αντιμετώπιση.

Κατηγορίες διαταραχών του ύπνου

Οι διαταραχές του ύπνου ταξινομούνται σε 4 κατηγορίες κατά την ASDC (Association of Sleep Disorders), οι οποίες είναι οι παρακάτω:

1) Insomnias, δηλαδή διαταραχές έναρξης και διάρκειας του ύπνου

2) Εκσεσημασμένη υπνηλία

3) Διαταραχές σχέσης ύπνου – αφύπνισης

4) Δυσλειτουργίες που σχετίζονται με τον ύπνο. Στις τελευταίες ανήκουν οι δυσυπνίες όπου το άτομο αδυνατεί να κοιμηθεί και υποφέρει από αϋπνίες, οι παρυπνίες όπου το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) δε λειτουργεί φυσιολογικά κατά τον ύπνο και μπορεί να εμφανιστούν εφιάλτες ή και ενούρηση κατά τον ύπνο και οι διαταραχές ύπνου ψυχιατρικής αιτιολογίας.

Τα είδη της διαταραχής της υπνικής άπνοιας

Η υπνική άπνοια διακρίνεται σε 3 κατηγορίες οι οποίες είναι οι εξής:

 

  • η αποφρακτική άπνοια ύπνου: Πρόκειται για την πιο συνηθισμένη μορφή της υπνικής άπνοιας, όπου κατά τη διάρκεια του ύπνου παρατηρείται υπερβολική χαλάρωση των μυών του λαιμού με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται η διέλευση του αέρα και να διακόπτεται προσωρινά η αναπνοή. Σε κάποιες περιπτώσεις συνδυάζεται με δυσκολία της ρινικής αναπνοής, με χαλάρωση της μαλθακής υπερώας και με σταφυλή που «κρέμεται» αρκετά προς τη γλώσσα
  • η κεντρική υπνική άπνοια: Στην κεντρική άπνοια ύπνου, ο αεραγωγός δεν παρεμποδίζεται, αλλά οι αναπνευστικοί μύες δε λαμβάνουν σωστά σήμα από τον εγκέφαλο για την πλήρως ομαλή λειτουργία τους .
  • η μεικτή άπνοια ύπνου: Στο είδος αυτό, η αποφρακτική υπνική άπνοια συνδυάζεται με την κεντρική, οπότε ο ασθενής παρουσιάζει χαρακτηριστικά και από τα δύο είδη.

Οι διαταραχές του ύπνου που μπορούν να βοηθηθούν από τον ΩΡΛ είναι αυτές που οφείλονται σε απόφραξη της ανώτερης αναπνευστικής οδού (αποφρακτικού τύπου άπνοια σημαντική σε διάρκεια και αριθμό επεισοδίων) σε περιοχές που υπάρχει δυνατότητα χειρουργικής διόρθωσης. Στα παιδιά οι άπνοιες στον ύπνο θεωρούνται παθολογικές ανεξαρτήτως της διάρκειάς τους (δηλαδή ακόμη και όταν είναι μικρότερες των 10 δευτερολέπτων) όταν δεν παρατηρούνται κοντά σε περιστατικά λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού.

Ποια είναι τα συμπτώματα του προβλήματος της υπνικής άπνοιας ;

Συνοψίζοντας την συμπτωματολογία της υπνικής άπνοιας , ανεξάρτητα από την κατηγορία της, έχουμε τα εξής σημάδια – συμπτώματα:

  • το έντονο ροχαλητό
  • τις διακοπές της αναπνοής ( μικρής ή μεγαλύτερης διάρκειας)
  • την αίσθηση πνιγμού, που κάνει τον ασθενή να ξυπνά από τον ύπνο
  • τη νυχτερινή εφίδρωση
  • τις πρωινές κεφαλαλγίες (πονοκέφαλοι)
  • την ξηροστομία κατά το πρωινό ξύπνημα
  • τη συχνοουρία κατά τη νύχτα
  • την έντονη υπνηλία κατά τη μέρα
  • το αίσθημα κούρασης κατά το πρωί αλλά και όλη την ημέρα
  • τις διαταραχές της μνήμης
  • τις διαταραχές της προσοχής
  • τις διαταραχές στη συγκέντρωση
  • την ευερεθιστότητα
  • την αίσθηση παλινδρόμησης τόσο κατά τη διάρκεια της νύχτας όσο και κατά το πρωινό ξύπνημα

Αίτια υπνικής άπνοιας – Πού οφείλεται;

Τα αίτια και οι παράγοντες κινδύνου που συνδέονται με την άπνοια ύπνου είναι διάφορα και, όσον αφορά στην αποφρακτική άπνοια του ύπνου, μπορούμε να κάνουμε τον εξής διαχωρισμό  σχεδόν με τις αιτίες στα παιδιά και τους ενήλικες:

Στα παιδιά, το σύνδρομο της  αποφρακτικής υπνικής άπνοιας σχετίζεται με αυξημένο μέγεθος στις παρίσθμιες αμυγδαλές και τις αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια). Στους ενήλικες, αντίστοιχα, σχετίζεται με μία ποικιλία και συχνά  συνδυασμό παραγόντων που αφορούν στη ρινική κοιλότητα (σκολίωση ρινικού διαφράγματος, υπερτροφία ρινικών κογχών, ρινικοί πολύποδες), στο μέγεθος των αμυγδαλών (υπερτροφικές), στη στενή υπερώα και τη μακρά σταφυλή, στην υπερτροφική βάση της γλώσσας, στη μικρογναθία, στη διάπλαση της τραχηλικής  χώρας ( κοντός και παχύς τράχηλος αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες τέτοιου τύπου διαταραχών στων ύπνο) και στο δείκτη μάζας σώματος (BMI) – κοιλιακό λίπος/παχυσαρκία.

Πέρα από την  σωματική διάπλαση/παχυσαρκία, η οποία φαίνεται να επηρεάζει εξαιρετικά σημαντικά τη διαταραχή αυτή του ύπνου, η ηλικία φαίνεται να αποτελεί έναν επίσης σημαντικό παράγοντα  (λόγω της γενικής χαλάρωσης των ιστών), όπως και το ανδρικό φύλο σε σχέση με το γυναικείο. Επιπλέον, η  στάση ύπνου ( ύπνος ανάσκελα ή με τον λαιμό πιεσμένο) φαίνεται πως μπορεί και αυτή να επιδεινώσει την κατάσταση, όπως και το κάπνισμα, το αλκοόλ και η αλλεργική ρινίτιδα μεταξύ άλλων.

Σε μια ήδη υπάρχουσα κατάσταση, το άγχος φαίνεται πως μπορεί να επιδεινώσει έντονα τα συμπτώματα και, για τον λόγο αυτό, η διαχείρισή του είναι πολύ σημαντική προκειμένου να επιτευχθεί η αντιμετώπιση των διαταραχών του ύπνου συνολικά.

Πώς γίνεται η διάγνωση και κλινική εξέταση;

Η διάγνωση της υπνικής άπνοιας επιτυγχάνεται με τη λήψη αναλυτικού ιστορικού από τον ασθενή, την επιμελή κλινική εξέταση που περιλαμβάνει και την ενδοσκόπηση ρινός – ρινοφάρυγγα – φάρυγγα – υποφάρυγγα και τα αποτελέσματα της μελέτης ύπνου, όπου κρίνεται αυτή σκόπιμη.  Μέσω των συγκεκριμένων ενεργειών, ο ΩΡΛ ιατρός εντοπίζει το επίπεδο όπου ελαττώνεται η διάμετρος του ανώτερου αεραγωγού και γίνεται η απόφραξη και σχεδιάζει τη χειρουργική επέμβαση που θα διορθώσει τη δυσλειτουργία, εφόσον η περιοχή όπου εντοπίζεται το πρόβλημα είναι χειρουργικά διαχειρίσιμη.

Ποιοι οι κίνδυνοι και οι συνέπειες της μεγάλου βαθμού υπνικής άπνοιας που δεν αντιμετωπίζεται και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των ασθενών ;

Η υπνική άπνοια σχετίζεται μεταξύ άλλων, όπως προαναφέρθηκε στα συμπτώματα, με αλλαγές στην ποιότητα της καθημερινότητας λόγω συμπτωμάτων όπως πρωινές κεφαλαλγίες, έκπτωση της νοητικής λειτουργίας (κακή απόδοση στο σχολείο και την εργασία), αδυναμία συγκέντρωσης, σεξουαλική δυσλειτουργία, ροπή προς τα τροχαία και τα εργατικά ατυχήματα. Το σοβαρό σύνδρομο αποφρακτικής υπνικής άπνοιας, από την άλλη, αποτελεί μια σοβαρή κατάσταση που πλέον επηρεάζει σημαντικά απευθείας την υγεία καθώς συνδέεται με αυξημένη εμφάνιση υπέρτασης, καρδιακής ανεπάρκειας, αρρυθμιών, εγκεφαλικών επεισοδίων κ.ά.

Θεραπεία – Λύση για το πρόβλημα της υπνικής άπνοιας

Η θεραπεία του προβλήματος της άπνοιας ύπνου που δεν οφείλεται σε θέματα που έχουν χειρουργική λύση, γίνεται αποκλειστικά με την εφαρμογή συσκευής θετικής πίεσης κατά τον ύπνο (CPAP.). Το μειονέκτημα της μάσκας είναι πως ,αν και πολύ  αποτελεσματική, εμφανίζει χαμηλή συμμόρφωση από τους ασθενείς λόγω της αναγκαιότητας να τη χρησιμοποιούν καθημερινά και για πάντα. Για τον λόγο αυτό, οι ασθενείς αναζητούν πρώτα την αιτία  της υπνικής άπνοιας ούτως ώστε, εάν αυτή οφείλεται σε χειρουργήσιμο ανατομικό πρόβλημα, να το εντοπίσουν και να το λύσουν άπαξ  χωρίς να χρειαστεί να μπουν στη μόνιμη διαδικασία της μάσκας CPAP. Επιπλέον, σε περιπτώσεις που η μελέτη ύπνου αποκαλύψει τύπο και βαθμό υπνικής άπνοιας, όπου η χρήση CPAP κρίνεται  απολύτως απαραίτητη αλλά λόγω ανατομίας δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτική και απαιτεί να δίνονται συνεχώς υψηλές πιέσεις, , προτείνεται ξανά παράλληλα η χειρουργική αντιμετώπιση καθώς ελαττώνει τις αντιστάσεις και αυξάνει κατά πολύ την αποτελεσματικότητα της χρήσης μάσκας CPAP

Επεμβάσεις για την υπνική άπνοια αποφρακτικού τύπου

Οι συνηθέστερες επεμβάσεις που επιλύουν το πρόβλημα της υπνικής άπνοιας αποφρακτικού τύπου ,μόνες τους ή συνδυαστικά, είναι οι παρακάτω:

  • Βελτίωση της ροής του αέρα στη ρινική κοιλότητα. Αυτή μπορεί απαιτήσει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω: ευθειασμό σκολίωσης του ρινικού διαφράγματος (διόρθωση στραβού διαφράγματος), μείωση του μεγέθους των κάτω ρινικών κογχών όταν αυτές είναι υπερτροφικές, αφαίρεση των ρινικών πολυπόδων (εφόσον αυτοί εντοπιστούν κατά τον κλινικό και απεικονιστικό έλεγχο), χειρουργική διόρθωση της λειτουργίας της ρινικής βαλβίδας. Συνήθως οι ρινοχειρουργικές επεμβάσεις, στους ασθενείς με αποφρακτική υπνική άπνοια, συνδυάζονται με κάποια από τις επεμβάσεις που αναφέρονται στη συνέχεια.
  • Αμυγδαλεκτομή – Αδενοειδεκτομή: Στα παιδιά οι επεμβάσεις αυτές αντιμετωπίζουν το σύνδρομο αποφρακτικής υπνικής άπνοιας με επιτυχία 90- 95%. Στους ενήλικες η αμυγδαλεκτομή συνδυάζεται κατά κανόνα με μείωση του μεγέθους της σταφυλής και φάρυγγο-υπερωιοπλαστική (UPPP).
  • Στάφυλο – φάρυγγο – υπερωιοπλαστική (UPPP) με εξαιρετικά αποτελέσματα σε περιστατικά απόφραξης οπισθο-υπερώια.
  • Σταφυλουπερώιο- πλαστική με ραδιοσυχνότητες (RF).

Η ποικιλία των χειρουργικών τεχνικών καταδεικνύει τη μεγάλη σημασία της λεπτομερούς προεγχειρητικής εκτίμησης από τον ΩΡΛ χειρουργό ούτως ώστε να επιτευχθεί το βέλτιστο μετεγχειρητικό αποτέλεσμα.

Η υπνική άπνοια αποτελεί, όπως αναλύθηκε προηγουμένως, μια  διαταραχή η οποία  χρήζει διερεύνησης αφού  μπορεί να κυμαίνεται από ήπια έως σοβαρή και αντίστοιχα να έχει  σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και την ποιότητα ζωής του ασθενή. Συνοπτικά, επηρεάζει, μεταξύ άλλων, την καρδιαγγειακή λειτουργία, αυξάνοντας τον κίνδυνο υπέρτασης που δε ρυθμίζεται εύκολα ακόμη και με φάρμακα, εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιαγγειακού συμβάντος (κοινά γνωστό ως καρδιακή προσβολή), ενώ, σε ήπιες μορφές και σε επίπεδο καθημερινότητας προκαλεί χρόνια κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης και αυξημένο κίνδυνο ατυχημάτων τόσο από ενήλικες όσο και από παιδιά. Η έγκυρη και έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη ως πρόληψη ανεκτίμητης αξίας. Με την κατάλληλη θεραπεία, σύμφωνα με τις ανάγκες του εκάστοτε περιστατικού, ο ασθενής θα βελτιώσει τον ύπνο και κατ’ επέκταση τη λειτουργικότητά του σε όλα τα επίπεδα και θα προστατεύσει την υγεία του.

Η Dr. Ειρήνη Μάντζαρη, χειρουργός ΩΡΛ ενηλίκων και παίδων, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθύντρια Ε’ ΩΡΛ Κλινικής, Χειρουργικής Κλινικής Ρινός, Λειτουργικής και Επανορθωτικής Ρινοπλαστικής στο Metropolitan General, βρίσκεται στη διάθεσή σας για να σας δώσει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την υπνική άπνοια σε παιδιά και ενήλικες. Μάθετε τι είναι η διαταραχή αυτή, πού οφείλεται, τις παρενέργειες και επιπτώσεις της, τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να επιτευχθεί η θεραπεία της και ό,τι είναι χρήσιμο να γνωρίζετε. Επικοινωνήστε με το ιατρείο της μέσω τηλεφώνου (2106833193) ή συμπληρώνοντας τη φόρμα επικοινωνίας και κλείστε ραντεβού στο ΩΡΛ ιατρείο της γιατρού που βρίσκεται στην Αθήνα, στο κέντρο του Χαλανδρίου.

επικοινωνίαΕπικοινωνία